جواد هیئت و ترک‌ شناسی هویتی

هیئت مقوله اقوام ایرانی را از زاویه اشتراکات می نگرد و در گفتمان او بیش از هر چیز تعلق به فرهنگ ایرانی و ایرانیت متجلی و هواید است. می گوید نقاط اشتراک مهم است و وجوه افتراق میان اقوام ایرانی ثانوی است و تاکید دارد که همه ما از ارس نشین تا بندر عباس ایرانی هستیم و تنها افتراقمان که ثانوی است همانا فرهنگ محلی و زبان محلی است و نه بیشتر می گوید ما ایرانی هستیم و می خواهیم با هم زندگی کنیم. اینها سخنانی درست و منطقی هستند اما زیبا ترین بخش سخن دکتر هیئت اینجاست که می کوشد در مقام یک پژوهشگر ارزنده، تاکید کند این مباحثات به هیچ روی نبایستی واجد تعلقات نژادگرایانه باشد... او از ملت ایران سخن می گوید.. از ارس تا بندرعباس را متعلق به هویتی یگانه می داند و هوشمندانه نظر می دهد... مفاهیم هویت ملی، ترکان ایرانی، آذری، همه مفاهیم فرهنگی هستند و رابطه ای با نژاد ندارند...
اگر چه به بسیاری از آرا و دیدگاه های تاریخی - ادبی دکتر جواد هیئت، نقد هایی مستند و جدی وارد است اما بایستی اذعان کرد که منسوب ساختن ایشان به جریان بی هویت ضد ایرانی پانترکیسم جفایی بر ایشان است و به هیچ روی شایسته ارباب خرد و معرفت نیست.